.W miarê rozwoju sieci komputerowych, szczególnie Internetu, ju¿ na pocz¹tku lat 90. zaczêto borykaæ siê z problemem wygodnego sposobu dystrybuowania
informacji. Dane udostêpniane wy³¹cznie w formie plików stawa³y siê coraz mniej czytelne, rozpoczêto wiêc poszukiwania nowych form przekazu. Pierwsze z nich
zdefiniowano w postaci standardu MIME (Multimedia Internet Mail Extension) i zaimplementowano w systemie informacyjnym Gopher. Wtedy to w³aœnie po raz
pierwszy sta³o siê mo¿liwe zintegrowanie elektronicznych wiadomoœci tekstowych z grafik¹, dŸwiêkiem oraz animacj¹. Kolejnym krokiem, maj¹cym na celu
udostêpnianie informacji szerokiej rzeszy u¿ytkowników, by³o stworzenie systemu World Wide Web.
W WWW dokumenty s¹ udostêpniane dziêki systemowi serwerów, na których zosta³o zainstalowane specjalne oprogramowanie obs³uguj¹ce protokó³ HTTP.
Ka¿dy, kto chce obejrzeæ zasoby jednego z serwerów, musi podaæ odpowiedni adres, a póŸniej wyszukaæ interesuj¹ce go dokumenty. Proces ten mo¿e byæ
znacznie u³atwiony, gdy skorzysta siê z - licznie wystêpuj¹cych w dokumentach - tzw. odnoœników, które wskazuj¹ na inne strony WWW. W ten sposób
u¿ytkownik nie musi wiedzieæ, gdzie znajduje siê poszukiwany przez niego dokument. Wystarczy tylko, aby kierowa³ siê kilkoma podstawowymi zasadami
„nawigacji" w WWW.
W tym rozdziale opisano sposób, w jaki mo¿na samodzielnie tworzyæ i udostêpniaæ informacjê w WWW. Do tego celu s³u¿y jêzyk HTML (Hypertext Markup Language), który wywodzi sie z jêzyka SGML (Structured General Markup Language). Dokumenty HTML mog¹ byæ udostêpniane przez bardzo ró¿norodne systemy i serwery. Mog¹ one zawieraæ nie tylko teksty, lecz tak¿e obrazki, dŸwiêk i animacje.
Poni¿ej zosta³ opisany standard HTML 2.0 oraz kilka elementów z HTML 3.0, obs³ugiwanych przez najnowsze wersje przegl¹darek WWW Netscape Navigator 2.0, Microsoft Internet Explorer oraz Mosaic2.1. Najbardziej uniwersaln¹, obs³uguj¹c¹ wiêkszoœæ nowych komend (w tym tzw. rozszerzenia Netscape’a), wydaje siê pierwsza z nich.
Gdy jakieœ polecenie czy atrybut bêdzie charakterystyczny tylko dla programu Netscape 2.0, zostanie to zasygnalizowane w tekœcie oznaczeniem .
Jako uzupe³nienie HTML zostanie równie¿ opisany sposób do³¹czania do dokumentów ró¿nych obiektów, takich jak filmy wideo czy obiekty VRML oraz apletów (programików) napisanych w jêzyku Java (obs³ugiwanym jednak wy³¹cznie przez 32-bitow¹ wersjê Netscape’a).
Przyk³ad na „rozgrzewkê"
Jako przyk³ad wprowadzaj¹cy mo¿e pos³u¿yæ poni¿szy krótki dokument HTML:
<html> <head> <title> Dokument przyk³adowy </title> </head> <body> <h1> Pierwszy dokument</h1> Ten bardzo prosty przyk³ad powinien wprowadziæ w strukturê dokumentów HTML. Zawiera on znikom¹ liczbê elementów, za pomoc¹ których mo¿na ju¿ w bardzo przyzwoity sposób przedstawiæ odpowiedni¹ porcjê informacji. <br> Poni¿ej przestawiony jest przyk³ad listy: <br> <ul> <li> Lista <li> mo¿e <li> zawiera <li> wiele pozycji. <li> W dowolnym miejscu mo¿na np. umieœciæ s³owo „title". </ul> <hr> </body> </html>
Postaæ strony WWW z pierwszego przyk³adu dokumentu HTML
Ten pierwszy przyk³ad mo¿e siê wydaæ niezbyt przejrzysty. Pokazuje on jednak, ¿e dokumenty HTML zawsze musz¹ byæ tworzone wed³ug pewnych, z góry okreœlonych regu³.
To, co chcemy traktowaæ jako dokument HTML, musi zostaæ „obramowane" specjalnymi etykietami (tags) <HTML> oraz </HTML>. Pomiêdzy nimi znajduj¹ siê wszystkie inne elementy, wp³ywaj¹ce bezpoœrednio na wygl¹d oraz na identyfikacjê danej strony WWW. Zwykle taki dokument dzieli siê na dwie czêœci: nag³ówek (<HEAD>) oraz czêœæ g³ówn¹ (<BODY>). Ich deklaracja jednak nie jest obowi¹zkowa.
W nag³ówku najczêœciej umieszczony jest tytu³ dokumentu, który w zale¿noœci od przegl¹darki wyœwietlany jest póŸniej w ró¿ny sposób (na przyk³ad w tytule okna). Do tego dochodz¹ równie¿ inne elementy, które choæ nie s¹ przedstawiane na ekranie, mog¹ przyk³adowo sterowaæ procesami komunikacji pomiêdzy serwerami a klientami WWW. W prezentowanym przyk³adzie dokumentowi zosta³ nadany tytu³ „Dokument przyk³adowy".
G³ówna czêœæ dokumentu zawiera przedstawiane elementy tekstowe oraz elementy s³u¿¹ce do powi¹zania aktualnej strony z innymi. W naszym przyk³adzie widoczna jest na przyk³ad pozioma linia oddzielaj¹ca - uzyskana przy u¿yciu etykiety <HR> (horizontal rule) - oraz nag³ówek wpisany pomiêdzy <H1> a </H1>.
W przypadku elementu <HR> dodatkowo zastosowano parametr WIDTH=200 oraz ALIGN=center, dziêki czemu linia rozdzielaj¹ca prezentowana jest na œrodku ekranu i ma d³ugoœæ 200 pikseli. Atrybuty umieszcza siê zawsze w sekcji pierwszego ogranicznika zaraz po g³ównej instrukcji, a ich wartoœci poprzedzone s¹ zawsze znakiem równoœci. Kolejne atrybuty oddzielane s¹ spacjami. Wiêkszoœæ etykiet HTML posiada jeden lub kilka atrybutów, istniej¹ jednak komendy bezparametrowe (na przyk³ad <TITLE>).
Z powy¿szego przyk³adu mo¿na wnioskowaæ, ¿e dokumenty HTML nie ró¿ni¹ siê znacznie od prostych plików tekstowych, posiadaj¹cych odpowiedni¹ strukturê. Mo¿na je zatem tworzyæ i poprawiaæ za pomoc¹ dowolnego edytora tekstowego i zapisywaæ w standardzie ANSI. Na rynku pojawi³o siê wiele programów pomocniczych, u³atwiaj¹cych proces tworzenia dokumentów. Niektóre z nich potrafi¹ t³umaczyæ na standard HTML pliki ze znanych edytorów tekstu (na przyk³ad Word, LaTex), inne u³atwiaj¹ bezpoœredni¹ edycjê. Kilka takich programów zostanie opisanych na koñcu tego dzia³u. Znajd¹ siê one równie¿ na do³¹czonym do zeszytu CD-ROM-ie.
Oznaczanie etykiet
Komentarze
Znaki specjalne i narodowe
Znaki narodowe i specjalneJu¿ na pocz¹tku rozwoju komputerów pojawia³y siê spore problemy zwi¹zane z przedstawianiem na monitorach znaków narodowych i specjalnych oraz z przypisaniem ich do odpowiednich klawiszy na klawiaturach. W tzw. miêdzyczasie zosta³ opracowany standard ANSI, który umo¿liwia³ przedstawianie 256 znaków. Niektóre z nich stanowi³y specjalne znaki steruj¹ce, wiêkszoœæ jednak mog³a byæ prezentowana na ekranie. W standardzie HTML w zasadzie wyœwietlane s¹ wszystkie znaki ANSI. Wyj¹tek stanowi¹ sekwencje zaznaczaj¹ce bloki.
Niektóre edytory do tej pory pracuj¹ w trybie kodowania 7-bitowego (ISO-646). Aby umo¿liwiæ transmisjê dokumentów HTML równie¿ w tym systemie, zosta³y wprowadzone specjalne sekwencje (tzw. sekwencje ESCAPE) dla znaków, których kod wiêkszy jest od 127.
W ten sposób mo¿liwe jest na przyk³ad przedstawianie ograniczników < i > jako normalnego tekstu. Pierwszy z ograniczników wyœwietlany jest za pomoc¹ sekwencji < drugi po wpisaniu >. W tym momencie znaki te trac¹ swoje poprzednie w³aœciwoœci i staj¹ siê zwyk³ymi symbolami, prezentowanymi na ekranie jako znaki mniejszoœci i wiêkszoœci.
Lista znaków specjalnych i narodowych
Nag³ówek dokumentu
Nag³ówek strony WWW nadaje jej specjalny, okreœlony charakter. W nim zawarte s¹ ogólne informacje o tekœcie zamieszczonym w dokumencie. Nag³ówek oznaczany jest poprzez ograniczniki <HEAD> oraz </HEAD> . Wszystkie elementy, które zosta³y umieszczone pomiêdzy tymi etykietami nie bêd¹ przedstawiane w g³ównym oknie przegl¹darki WWW.
G³ówna czêœæ dokumentu
Gdy ktoœ przyzwyczajony jest do superwygodnych edytorów tekstu, byæ mo¿e zdziwi siê, i¿ korzystaj¹c z jêzyka HTML ma o wiele mniejsze mo¿liwoœci formowania tekstu. Taki zamys³ by³ jednak œwiadomy. W przypadku przetwarzania tekstu za pomoc¹ wyspecjalizowanych edytorów najwiêkszy nacisk k³adzie siê na dok³adn¹ i wiern¹ prezentacjê dokumentu, odpowiadaj¹c¹ wydrukowi na drukarce. HTML natomiast na pierwszy plan wysuwa potrzebê uniezale¿nienia wyœwietlania od œrodowiska. Dlatego te¿ dokumenty WWW mog¹ byæ ogl¹dane z poziomu wiêkszoœci platform sprzêtowych oraz z wykorzystaniem ró¿norodnego oprogramowania (pracuj¹cego zarówno w œrodowisku graficznym, jak i tekstowym).
£atwo mo¿na dostrzec, ¿e dokumenty HTML posiadaj¹ okreœlon¹ strukturê, przez co ³atwiej siê je czyta. Zosta³o to osi¹gniête dziêki zastosowaniu tzw. logicznych atrybutów tekstu, które okreœlaj¹, w jaki sposób tekst (lub jego fragmenty) ma byæ wyœwietlany na ekranie.
Body
W³aœciwy dokument oraz wszystkie jego elementy wyœwietlane s¹ w czêœci g³ównej (BODY). Aby móc j¹ oznaczyæ, stosuje siê ograniczniki <BODY> ... </BODY>. Wszystko, co zosta³o umieszczone pomiêdzy nimi, nale¿y do czêœci dokumentu, która zostanie zaprezentowana w oknie. Zwykle jednak nie jest konieczne korzystanie z sekwencji <BODY> ... </BODY>, poniewa¿ przegl¹darki WWW s¹ czêsto „niekonsekwentne" w interpretacji niektórych komend. Dla wiêkszej czytelnoœci z etykiety tej nie warto jednak rezygnowaæ, a ju¿ w szczególnoœci wydaje siê to nierozs¹dne, gdy zapragniemy na przyk³ad „pod³o¿yæ" t³o dokumentu lub okreœliæ w inny sposób wygl¹d strony.
Element ten cechuje bowiem doœæ du¿y zestaw atrybutów, które okazuj¹ siê bardzo pomocne w do³¹czaniu do dokumentu wielu „bajerów". Poni¿ej przedstawione zosta³y wszystkie atrybuty elementu BODY wraz z opisem:
Ponadto w przypadku programu Netscape 2.0 dla wszystkich atrybutów operuj¹cych na kolorach (oprócz ALINK) mo¿na u¿ywaæ wartoœci w formie nazw
w jêzyku angielskim. Dostêpne kolory to Black, Olive, Teal, Red, Blue, Maroon, Navy, Gray, Lime, Fuchsia, White, Green, Purple, Silver, Yellow oraz Aqua.
Stosuj¹c t³o nale¿y pamiêtaæ, ¿e jest ono definiowane za pomoc¹ pliku graficznego, co zawsze spowalnia transmisjê dokumentu. Rozs¹dnym rozwi¹zaniem jest
zatem u¿ywanie jak najmniejszych rozmiarów obrazka reprezentuj¹cego t³o.
Logiczne w³aœciwoœci tekstu
Atrybuty tekstu dziel¹ siê na logiczne i fizyczne. Elementy logiczne nadaj¹ tekstowi pewn¹ okreœlon¹ strukturê (na przyk³ad znane ju¿ <UL> oraz <H1>). Swoj¹ nazwê mog¹ usprawiedliwiæ tym, ¿e s¹ one inaczej wyœwietlane przez ró¿ne przegl¹darki. Obojêtne jest jednak, w jaki sposób prezentowany jest na przyk³ad nag³ówek, wa¿ne jest, ¿e musi on wyraŸnie oddzielaæ siê od reszty tekstu. To samo dotyczy pozosta³ych elementów, np. numerowanych list czy elementów formatuj¹cych tekst w bloki.
Nag³ówki
Listy
Inne w³aœciwoœci logiczne tekstu
Pozosta³e elementy logiczne s¹ rzadziej u¿ywane i maj¹ mniejsze znaczenie. Wszystkie mog¹ byæ w ró¿ny sposób przedstawiane w zale¿noœci od u¿ywanej przegl¹darki. Najistotniejsze jednak w³aœciwoœci tekstu, warunkowane typem informacji prezentowanej na ekranie, pozostaj¹ zachowane. W jêzyku HTML 2.0 do dyspozycji mamy siedem dodatkowych elementów logicznych. Oto one:
Wyró¿nienie: za pomoc¹ elementu <EM>...</EM> (emphasized) tekst znajduj¹cy siê pomiêdzy ogranicznikami zostaje w pewien sposób wyró¿niony. Wg zaleceñ jêzyka powinien byæ on prezentowany za pomoc¹ kursywy.
Tekst pogrubiony: element <STRONG>...</STRONG> pozwala na wyœwietlanie tekstu czcionk¹ pogrubion¹.
Cytat: za pomoc¹ <CITE>...</CITE> mog¹ byæ przedstawiane cytaty. Najczêœciej s¹ one prezentowane w postaci czcionki pochy³ej.
Skróty klawiszowe: czêsto w ró¿nych podrêcznikach symbole przycisków klawiatury s¹ prezentowane w odmienny sposób. W przypadku HTML umo¿liwia nam to sekwencja <KBD>...</KBD>, która zwiêksza czytelnoœæ tego typu tekstów. Jako formê prezentacji proponuje siê czcionkê z nieproporcjonalnymi odstêpami.
Wzór literowy: zestawienia wzorów liter mo¿na przedstawiaæ dziêki sekwencji <SAMP>...</SAMP>. We³ug definicji powinien to byæ tekst pisany czcionk¹ maszynow¹ z nieproporcjonalnymi odstêpami.
Miganie: element <BLINK>...</BLINK> nadaje tekstowi zawartemu pomiêdzy tymi ogranicznikami atrybut migania
Zmienne: element <VAR>...</VAR> okreœla wyst¹pienie w tekœcie jakiejœ zmiennej. Tekst pomiêdzy ogranicznikami winien byæ przedstawiany kursyw¹.
Kod Ÿród³owy: za pomoc¹ elementu <CODE>...</CODE> zaznaczany jest tekst Ÿród³owy. Sposób prezentacji jest zwykle identyczny z elementem <KBD>.
Warto tutaj podkreœliæ fakt, ¿e elementu <CODE> nie mo¿na myliæ z instrukcj¹ <PRE> (patrz ustêp poni¿ej), poniewa¿ tekst kodu traktowany jest w
standardowy sposób (dotyczy to przede wszystkim automatycznego podzia³u na wiersze oraz skracania ci¹gu bia³ych znaków do pojedynczej spacji). Oczywiœcie
tekst ten prezentowany jest zwykle za pomoc¹ czcionki nieproporcjonalnej.
Fizyczne w³aœciwoœci tekstu
Elementy formatuj¹ce bloki
Kotwice i odnoœniki
Obrazki
Mapy
Tabele
Ramy (Netscape 2.0)
Formularze
Dodatki (Plug-Ins) do Netscape’a
W programie Netscape ju¿ od wersji 1.1 dla Windows wprowadzono innowacjê, bêd¹c¹ pewnym uzupe³nieniem jêzyka HTML, dzieki której sta³o siê mo¿liwe bezpoœrednie wstawianie do dokumentu obiektów ró¿nego typu: filmów wideo, obrazków o niestandardowych formatach, obiektów VRML czy te¿ dŸwiêków. Rozszerzenia Netscape’a przypominaj¹ technik¹ OLE 2.0, stosowan¹ w wielu aplikacjach Windows, dziêki której mo¿liwe jest swobodne ³¹czenie ze sob¹ dokumentów pochodz¹cych z ró¿nych programów. Ka¿dy z nich musi jednak wspó³pracowaæ z odpowiednimi bibliotekami obs³uguj¹cymi mechanizmy OLE.
W przypadku Netscape’a mamy podobn¹ sytuacjê. Program ten mo¿na bowiem rozbudowaæ o dodatkowe modu³y tzw. plug-ins (patrz rozdzia³ „Przegl¹darki
WWW"), które po zainstalowaniu umo¿liwiaj¹ wstawianie obs³ugiwanych przez nie obiektów. Generalnie programy te dziel¹ siê na trzy rodzaje. W pierwszym typie
(embed) wstawiane elementy s¹ czêœci¹ sk³adow¹ dokumentu (na przyk³ad obiekty VRML, filmy wideo). Typ full-scren (pe³ny ekran) z kolei polega na tym, ¿e
obiekt prezentowany jest w oknie przegl¹darki jako jedyny (na przyk³ad pliki *.PDF programu Adobe Acrobat). Ostatni hidden (ukryty) nie powoduje ¿adnych
zmian na ekranie, mo¿e jednak przyk³adowo odgrywaæ muzykê MIDI lub odpowiadaæ za kompresjê danych.
Za implementacjê obiektów plug-ins w dokumencie HTML odpowiedzialny jest tylko jeden element o nazwie <EMBED>. Jego obowi¹zkowym atrybutem jest
SRC (podobnie jak dla elementu <IMAGE>), który w tym przypadku mo¿e wskazywaæ na dowolny plik. Dziêki parametrom WIDTH oraz HEIGHT dodatkowo
mo¿na równie¿ ustaliæ wielkoœæ okna, w którym prezentowany bêdzie obiekt. Oto przyk³ad:
<EMBED SRC=video.avi WIDTH=100 HEIGHT=80>
W zale¿noœci od zainstalowanego modu³u plug-in mog¹ byæ u¿ywane inne atrybuty. Na przyk³ad dla programu WebFX obs³uguj¹cego wirtualne sceny VRML dodatkowo mo¿na stosowaæ BORDER oraz ALIGN.
Obiekty VRML w programie Netscape, wstawione do dokumentu za pomoc¹ elementu <EMBED>
Wstawianie w dokument apletów i skryptów jêzyka Java
Coraz modniejszy jêzyk Java zakrada siê powoli do serwerów WWW. Obiekty tego jêzyka w dokumentach HTML mog¹ byæ stosowane praktycznie do wszystkiego, poczynaj¹c od zabawy (animacje, gry itp.), koñcz¹c na programach edukacyjnych, u¿ytkowych czy te¿ mened¿erskich.
Jak dot¹d, jedynymi znanymi przegl¹darkami WWW, obs³uguj¹cymi aplety (krótkie programiki) obiektowego jêzyka Java, s¹ HotJava oraz Netscape 2.0 w wersji 32-bitowej. W drugim z wymienionych programów wprowadzono dodatkowo mo¿liwoœæ obs³ugi tzw. skryptu Java (ang. JavaScript) bêd¹cego reprezentantem nieco ubo¿szej formy tego jêzyka (wtedy wystarczy wersja 16-bitowa Netscape). Komendy skryptowe mog¹ byæ wpisywane bezpoœrednio w dokumencie i uruchamiane w trybie interpretera linia po linii (aplety Java musz¹ byæ wczeœniej przetworzone za pomoc¹ odpowiednich kompilatorów).
Nale¿y w tym momencie podkreœliæ, ¿e wyjaœnione zostan¹ tu zasady wstawiania do dokumentu przekompilowanego ju¿ apletu lub skryptu Java, a nie sposób ich implementowania. Dok³adne informacje na temat samego jêzyka znajduj¹ siê pod adresem http://java.sun.com (Java) lub na serwerze firmy Netscape (JavaScript).
Zacznijmy od mniej skomplikowanego przypadku, obrazuj¹cego sytuacjê gdy do naszego dokumentu zechcemy do³¹czyæ skrypt Java. Ca³y kod Ÿród³owy skryptu musi zostaæ wtedy umieszczony pomiêdzy elementami <SCRIPT> ... </SCRIPT>. Ogranicznik otwieraj¹cy musi dodatkowo zawieraæ obowi¹zkowy atrybut LANGUAGE z wartoœci¹ JavaScript (równie¿ obligatoryjn¹). Przyk³ad:
<SCRIPT LANGUAGE="JavaScript"> ... kod Ÿród³owy skryptu ... </SCRIPT>
Kod Ÿród³owy nie musi byæ jednak wpisywany bezpoœrednio w dokumencie. Mo¿e siê on równie¿ mieœciæ w osobnym pliku wskazywanym przez wartoœæ dodatkowego atrybutu SRC. Na przyk³ad:
<SCRIPT LANGUAGE="JavaScript" SRC=source.jav>
O wiele bardziej rozbudowana jest sk³adnia zwi¹zana z obs³ug¹ skompilowanych apletów jêzyka Java. Tutaj podstawowym elementem jest <APPLET>...</APPLET>, który posiada szereg charakteryzuj¹cych go parametrów. W najprostszej postaci wstawienie apletu do dokumentu mo¿e mieæ nastêpuj¹c¹ postaæ:
<APPLET CODE=MyApplet.class WIDTH=100 HEIGHT=140> </APPLET>
W tym przypadku uruchamiany jest przekompilowany kod MyApplet.class, znajduj¹cy siê na lokalnym komputerze (u¿yty atrybut CODE) w oknie o rozmiarach 100x140 (w pikselach).
Najczêœciej jednak fragmenty dokumentów HTML, odwo³uj¹ce siê do apletów wygl¹daj¹ bardziej zawile. Oto przyk³ad:
<APPLET CODEBASE="http://java.sun.com/JDK-prebeta1/applets/NervousText" CODE="NervousText.class" WIDTH=400 HEIGHT=75 ALIGN=center > <PARAM NAME="text" VALUE="To jest przegl¹darka apletów."> <BLOCKQUOTE> <HR>
Jeœli nie posiadasz przegl¹darki wspó³pracuj¹cej z jêzykiem Java, to zamiast „skacz¹cego tekstu" zobaczysz tylko tekst z tego paragrafu.
<HR> </BLOCKQUOTE> </APPLET>
Teraz przegl¹darka ³aduje gotowy aplet z serwera firmy Sun (http://java.sun.com) i jako wartoœæ inicjuj¹c¹ ustala rozmiar okna na 400x75 pikseli. Ca³e okno wyrównuje zaœ do œrodka poziomej d³ugoœci ekranu.
Do apletu mog¹ zostaæ wys³ane parametry wejœciowe, które s¹ interpretowane przez metodê jêzyka Java o nazwie getParameter(). Do tego celu s³u¿y deklaracja <PARAM> wraz ze swoimi atrybutami NAME (nazwa zmiennej) oraz VALUE (wartoœæ). W powy¿szym przyk³adzie wysy³ana jest zmienna z przypisan¹ nazw¹ text, która ustala ci¹g znaków, który ma byæ wyœwietlany przez aplet (na przyk³ad: „To jest przegl¹darka apletów").
Jeœli strona zawieraj¹ca wywo³ania jêzyka Java jest ogl¹dana przez przegl¹darkê nie posiadaj¹c¹ mo¿liwoœci obs³ugi apletów, element <PARAM>, jak równie¿ inne etykiety znajduj¹ce siê wewn¹trz sekcji apletu s¹ ignorowane. Jedynym wyj¹tkiem jest sekwencja <BLOCKQUOTE>...</BLOCKQUOTE>, która w przypadku niemo¿noœci uruchomienia apletów wyœwietla zawarty w niej tekst (jest on ignorowany w sytuacji odwrotnej).
Pozosta³e atrybuty elementu <APPLET> s¹ ju¿ w³aœciwie znane. ALT, WIDTH, HEIGHT, ALIGN, VSPACE, HSPACE powoduj¹ takie samo dzia³anie jak w przypadku elementu <IMG>, przybieraj¹c identyczne wartoœci. Trochê inne znaczenie ma atrybut NAME, okreœlaj¹cy identyfikator danego apletu. Z jego pomoc¹ ka¿dy program w jêzyku Java mo¿e siê porozumiewaæ z innymi, u¿ywaj¹c nazw podanych jako wartoœæ tego atrybutu. Ostatni, opcjonalny parametr to CODEBASE, ustalaj¹cy domyœln¹ œcie¿kê dostêpu do katalogu, do którego bêd¹ mog³y siê odwo³ywaæ poszczególne aplety (porównaj element <BASE>).
Aplety jêzyka Java w dokumentach HTML
Wskazówki przydatne przy tworzeniu dokumentów
W tym ustêpie podamy kilka doœæ wa¿nych porad, dziêki którym samodzielne tworzenie stron WWW mo¿e okazaæ siê znacznie prostsze.
W wiêkszoœci przypadków informacje zawarte w dokumentach HTML dotycz¹ ró¿nych instytucji, osób lub projektów badawczych. Powinny one daæ
mo¿liwoœæ ustosunkowania siê czytelnika wobec przedstawionych problemów oraz, poprzez zastosowanie po³¹czeñ hipertekstowych, u³atwiæ dostêp do innych,
poszukiwanych danych i informacji. Aby osi¹gn¹æ opisany wy¿ej cel, nale¿y siê podporz¹dkowaæ nastêpuj¹cym wskazówkom:
* Ka¿dy serwer posiada swoj¹ reprezentacyjn¹ stronê g³ówn¹ (home page). Jest ona automatycznie wyœwietlana, gdy u¿ytkownik jako URL poda adres komputera bez dodatkowych katalogów. Taka strona powinna byæ krótka i zawieraæ niewiele obrazków o ma³ych rozmiarach natomiast du¿o odwo³añ do innych dokumentów (na przyk³ad stron g³ównych) lub tzw. plików indeksowych. Ma to tê zaletê, i¿ czytelnik mo¿e siê szybko zdecydowaæ, czy chce zostaæ na okreœlonym serwerze, czy te¿, znudzony jego zawartoœci¹, zapragnie przejœæ na zupe³nie inny serwer. Nale¿y zawsze pamiêtaæ, ¿e czytelnik szybko siê zniechêci, gdy ³adowanie strony bêdzie trwa³o zbyt d³ugo. Koñczy siê to czêsto tym, ¿e przerywa on transmisjê i przegl¹da niekompletnie za³adowane strony.
Programy pomocne w konwertowaniu dokumentów
Do tej pory omawialiœmy, w jaki sposób dokumenty HTML mog¹ byæ tworzone rêcznie. Do tego celu potrzebny jest jedynie edytor, który bêdzie w stanie zapamiêtywaæ teksty w postaci kodu ANSI. Istnieje równie¿ ca³a masa dokumentów, które zosta³y stworzone za pomoc¹ innych edytorów lub narzêdzi. Najprostsze z nich to programy optymalizacyjne, czyli takie, które przetwarzaj¹ dokument HTML napisany „na brudno" i jako wynik daj¹ hierarchicznie podzielon¹ stronê.
Wiêkszoœæ konwerterów mo¿na znaleŸæ na przyk³ad pod adresem iamwww.uniebe.ch/~scg/Src/Scripts/. Mo¿na stamt¹d równie¿ œci¹gn¹æ kilka skryptów, które u³atwiaj¹ znacznie pracê w sieci. Nie bêdziemy siê tu zajmowaæ opisem instalacji poszczególnych programów, poniewa¿ informacje na ten temat zamieszczone s¹ na odpowiednich stronach WWW. Wszystkie opisane w zeszycie konwertery zosta³y umieszczone na do³¹czonym do zeszytu CD-ROM-ie w katalogu \utility\www\html\.
Szczególnie w œrodowiskach naukowych rozpowszechni³y siê edytory TeX oraz LaTeX. Sam proces edytowania dokumentów oraz sk³adnia komend formatuj¹cych we wspomnianych programach teksty by³y bardzo podobne do jêzyka HTML. Tak jak dokumenty WWW, tak i teksty w programie LaTeX pisane s¹ wy³¹cznie w kodzie ANSI wraz z odpowiednio oznaczonymi poleceniami. Ca³y dokument jest póŸniej interpretowany przez program oraz odpowiednio przedstawiany na ekranie.
Za pomoc¹ programu tex2html mo¿liwe jest t³umaczenie tekstów napisanych za pomoc¹ LaTeXa na format HTML. Sk³ada siê on z wielu skryptów konwertuj¹cych, które w doœæ prosty sposób zamieniaj¹ polecenia LaTeXa na etykiety HTML. Mo¿na go œci¹gn¹æ z adresu cbl.leeds.ac.uk/nicos/tex2html/doc/latex2html.html. Narzêdzie to nale¿y do programów typu public domain. Na do³¹czonym CD znajduje siê kopia pakietu latex2html oraz EmTeX.
Drugim bardzo u¿ytecznym programem konwertuj¹cym jest rtf2html. Pozwala on na t³umaczenie tekstów zapisanych w formacie RTF (Rich Text Format) na dokumenty HTML. Wiele profesjonalnych edytorów tekstowych, jak na przyk³ad Word, AmiPro, jest w stanie eksportowaæ dokumenty do formatu RTF. Konwerter rtf2html jest równie¿ powszechnie udostêpniany.
Równie¿ dla tego edytora istnieje specjalny konwerter. Jest to program o nazwie wp2html, który zosta³ napisany przez Michaela Richardsona (mcr@ccs.carleton.ca) i jest darmowo udostêpniany w sieci.
Wielu u¿ytkowników systemu UNIX z pewnoœci¹ doceni³o ju¿ zalety pakietu makr o nazwie Troff. Oscar Nierstrasz (oscar@cui.uni-ge.ch) opracowa³ program, który umo¿liwia t³umaczenie wszystkich najwa¿niejszych makropoleceñ.
W sieci Internet wiele dokumentów udostêpnianych jest jako pliki postscriptowe. Dziêki programowi konwertuj¹cemu ps2html w prosty sposób mo¿na je przekszta³caæ na format HTML. Nawet odwo³ania, tak¿e stosowane w dokumencie postcriptowym, s¹ t³umaczone prawid³owo. Poniewa¿ wiêkszoœæ edytorów tekstu ma mo¿liwoœæ nagrywania zbiorów w formacie postscriptu, dokument HTML mo¿na stworzyæ praktycznie z prawie ka¿dego pliku.
Edytory HTML
Powy¿ej wymienione zosta³y programy, które t³umacz¹ gotowe dokumenty na format HTML. Gdy ktoœ zechce pisaæ od razu w jêzyku HTML, mo¿e u¿yæ dowolnego edytora tekstowego. Inn¹, zwykle o wiele dogodniejsz¹ opcj¹ jest siêgniêcie po edytor HTML. Gdy jest siê przyzwyczajonym do edytorów pracuj¹cych w technice WYSIWYG (ang. What You See Is What You Get), od razu nasuwa siê pomys³ korzystania z podgl¹du dokumentu HTML w jego rzeczywistej postaci. Bardzo pomocne by³oby, gdybyœmy ju¿ podczas pisania dokumentu wiedzieli jak bêdzie on póŸniej wygl¹da³ na ekranie. Optymalnym rozwi¹zaniem jest równie¿ to, by u¿ytkownik móg³ wzglêdnie niewiele wiedzieæ o sk³adni tego jêzyka podczas pracy z edytorem.
Zadaniem edytorów HTML, obok bezpoœredniej pomocy w samym tworzeniu stron, jest równie¿ zapewnienie bezb³êdnej sk³adni. Wprawdzie ka¿dy dokument jest odpowiednio kontrolowany przez przegl¹darkê, lecz odnalezienie i usuniêcie samego b³êdu jest o wiele bardziej skomplikowane. Poni¿ej przedstawiamy kilka edytorów, które zosta³y umieszczone na do³¹czonym CD-ROM-ie.
Edytor znany pod tak¹ nazw¹ dostêpny jest w sieci w dwóch wersjach. Pierwsza to komercyjny HoTMetaL Pro 2.0 (195 USD), który umo¿liwia m.in. tworzenie
stron w standardzie HTML 3.0 (wraz z rozszerzeniami Netscape’a), a tak¿e odczyt plików tekstowych w formatach: Word, WordPerfect oraz AmiPro i
automatyczn¹ konwersjê na dokument HTML. Swobodnie rozpowszechniana wersja HoTMetaL Free 2.0 jest trochê ubo¿sza, lecz podobnie jak „Pro" obs³uguje
ostatnio wprowadzone do HTML 3.0 nowoœci, wykorzystuje technikê WYSIWYG do prezentowania tabel oraz ma doœæ bogato rozbudowany interfejs. Edytor
ten mo¿na uruchamiaæ zarówno w œrodowisku Unix/X-Windows, jak i Microsoft Windows.
Program pewnie prowadzi u¿ytkownika podczas pracy i uniemo¿liwia wprowadzanie b³êdnej sk³adni. HoTMetaL przedstawia w oknie edycyjnym tekst wraz
ogranicznikami komend. Te ostatnie s¹ reprezentowane przez specjalne graficzne symbole, przez co ³atwe do odróznienia w zwyk³ym tekœcie. Podczas
wprowadzania nowego elementu (na przyk³ad kotwicy) otwieraj¹ siê odpowiednie menu i prezentowane s¹ wszystkie atrybuty danego elementu. Doœæ pomocn¹
w³aœciwoœci¹ tego edytora jest fakt, ¿e teksty wyœwietlane s¹ w takiej postaci, w jakiej bêd¹ prezentowane w przegl¹darce. Do ka¿dego elementu przydzielona
jest okreœlona czcionka i wielkoœæ. W ten sposób nag³ówki bêd¹ wyœwietlane przy u¿yciu czcionki du¿ej, a odwo³ania bêd¹ przybiera³y kolor niebieski. Du¿y
plus stanowi równie¿ fakt, ¿e znaki narodowe mog¹ byæ wpisywane bezpoœrednio z klawiatury, a na ekranie bêd¹ wypisywane automatycznie przypisane do nich
kody HTML. HoTMetaL, który pojawi³ siê dopiero w 1994 roku, by³ jednym z pierwszych, spe³niaj¹cych normy standardu SGML.
HoTMetaL 2.0 w wersji „Free" dla MS-Windows
W przeciwieñstwie do poprzedniego narzêdzia, bêd¹cego w³aœciwie przegl¹dark¹, HTMLed wspomaga wy³¹cznie wstawianie elementów HTML do dokumentu.
Edytor ten szczególnie nadaje siê do przetwarzania gotowych ju¿ tekstów. Aby zmieniæ charakter lub w³aœciwoœæ danego fragmentu tekstu, wystarczy
zaznaczyæ go w normalny sposób i za pomoc¹ odpowiedniego przycisku z listy wybraæ odpowiedni element. Z przodu i z ty³u zaznaczonego fragmentu edytor
wstawia odpowiednie ograniczniki.
Wad¹ tego produktu jest to, ¿e nie zosta³ on wyposa¿ony nawet w najprostrzy modu³ korekty sk³adni. B³êdy w komendach wpisywane przez u¿ytkownika s¹
zatem dopuszczalne. Zalet¹ natomiast jest dostêpnoœæ okna ze wszystkimi znakami specjalnymi. W ten prosty sposób mog¹ byæ wprowadzane dowolne symbole.
Bardzo wygodnym edytorem jest równie¿ WebEdit. W wersji shareware obs³uguje on pe³ny standard HTML 2.0 oraz najnowsze komendy HTML 3.0. Podczas
wprowadzania danego elementu otwierane jest menu, pozwalaj¹ce na wprowadzenie dodatkowych, charakteryzuj¹cych go atrybutów. W specjalnym oknie ka¿dy
dokument mo¿na przegl¹daæ w jego rzeczywistej postaci przy u¿yciu opcji View | Display Preview.
Bardzo ciekaw¹ funkcj¹ jest mo¿liwoœæ wygenerowania kompletnej, szablonowej strony. Na koniec wystarczy zast¹piæ odpowiednie miejsca w tekœcie swoj¹,
w³asn¹ treœci¹.
Edytor WebEdit 1.4b w oknie Windows 95
U¿ytkowników przyzwyczajonych do pracy z edytorem Microsoft Word powinien zainteres owaæ ciekawy dodatek, który umo¿liwia tworzenie i przegl¹danie
dokumentów HTML. Niestety, wspó³pracuje on wy³¹cznie Wordem w wersji angielskiej, niemieckiej i francuskiej (i to tylko 6.0!). Instaluje on dwa szablony oraz
now¹ dynamiczn¹ bibliotekê DLL. Ta ostatnia zawiera funkcje, umo¿liwiaj¹ce dostêp do sterowników sieciowych, szablonów dokumentu, filtrów, a tak¿e makr.
Szablon dokumentu webview.dot zawiera wszystkie funkcje oraz makra, pozwalaj¹ce na czytanie dokumentów WWW bezpoœrednio w oknie Worda. Oznacza
to, ¿e sam edytor mo¿e s³u¿yæ jako przegl¹darka. W górnej czêœci ekranu od razu zauwa¿a siê dodatkow¹ listwê z przyciskami oraz kilka nowych opcji w menu.
Za pomoc¹ webview.dot nie mo¿na jednak pisaæ dokumentów. Do tego celu potrzebny jest drugi szablon o nazwie html.dot.
Na drugiej listwie z ikonami od góry znajduj¹ siê opcje, s³u¿¹ce do nawigacji w Internecie
Oferuje on wszystkie funkcje standardu HTML 2.0 w sposób zgodny z zatwierdzonym. Mo¿na zatem w normalny sposób edytowaæ dokument, korzystaj¹c wy³¹cznie z obiektów szablonu html.dot. Ograniczenie to ma jednak pewn¹ zaletê, poniewa¿ nie ma wtedy mo¿liwoœci wprowadzenia b³êdów (na przyk³ad niedozwolonej etykiety).
W menu pomocy html.dot dostarcza prawdziwej kolekcji opcji. Dziêki nim praca z MS-Internet-Assistant przy tworzeniu dokumentów mo¿liwa jest bez bardzo wyrafinowanych umiejêtnoœci. Do najczêœciej u¿ywanych elementów do³¹czono szereg, dobrze dobranych przyk³adów.
Œrodowisko szablonu html.dot pozwala na ³atw¹ edycje dokumentów HTML
Podsumowanie
Mo¿na siê d³ugo sprzeczaæ na temat, który sposób tworzenia dokumentów HTML jest najlepszy. Jedni zapaleñcy, pracuj¹cy w systemie UNIX nie odst¹pi¹ na
krok od swego ulubionego edytora vi, pisz¹c wszystkie dokumenty „z palca", inni zachwalaj¹ interaktywne edytory HTML i tworz¹ strony WWW równie¿ za
pomoca myszki, jeszcze inni u¿ywaj¹ ulubionych edytorów (nawet Notatnika z Windows). Ka¿dy wiêc musi zdecydowaæ sam, który ze sposobów najbardziej mu
odpowiada.
Pomocnym jednak mo¿e siê okazaæ praktycznie ka¿dy program. Edytory HTML pomagaj¹ w przydzielaniu elementom ich atrybutów, konwertery zaœ zwalniaj¹ z
obowi¹zku poznania jêzyka HTML. Najprostsze zaœ edytory tekstowe nadaj¹ siê doskonale do szybkich przeróbek. Te pierwsze jednak, do pe³nego
wykorzystania wszystkich opcji, zawsze wymagaj¹ przynajmniej pobie¿nej znajomoœci jêzyka. Pewnym z³otym œrodkiem mo¿e byæ MS-Internet-Assistant. Tutaj,
z niewielkimi wyj¹tkami, mo¿na prawie nic nie wiedzieæ o samym jêzyku HTML.
